«هم نوایی عاشقانه» فیلم مستندی است درباره زندگی روزمره پیرمرد و پیرزنی ۹۵ ساله و ۸۵ ساله، ساکن روستای دستجرد در ۱۷۱ کیلومتری شاهرود، که فرزندانشان همگی به شهرها مهاجرت کرده اند و اینک آن ها خود به تنهایی زندگی می کنند و علیرغم همه ی دشواری های ناشی از کهولت سن و فرسودگی جسمی که با آن ها دست در گریبان هستند، اما بی آن که خم به ابرو بیاورند از پس تمام امور روزمره خود بر می آیند؛ از کارهای خانه و پخت و پز و رسیدگی به بزها و درخت های باغ و خرید و… ، آن هم با حال و هوایی پر از عشق و زندگی.
«هم نوایی عاشقانه» فیلمی غافلگیرکننده است، به این دلیل که بر خلاف بسیاری از آثار مستند یا داستانی که دوربین خود را به روستاهای دوردست می برند و فقط به ثبت رنج ها و سختی ها و محرومیت ها می پردازند –و به زبان ساده فقط مشغول غرزدن هستند و انگار قرار است بیننده را از شرایطی که در زندگیش دارد شرمنده کنند-، فیلمی است در ستایش عزت نفس و شکوه عشق و زندگی در سخت ترین شرایط.
پیرزن فیلم، ۸۵ ساله، حتا نمی تواند درست سر پا بایستد و برای حرکت، نشسته خود را روی زمین می کشد، اما دست از زندگی و «زنده بودن» برنداشته و کاری نیست که نکند؛ اگر نمی تواند کنار سینک ظرفشویی و چراغ گاز بایستد و کارهایش را بکند، کاری کرده که آن ها پایین بیایند و در دسترسش قرار گیرند! اگر نمی تواند راه برود و به سبزی هایش در باغچه سر بزند، با دم دستی ترین امکانات چهارچرخه ی برقی عجیبی برای خود تدارک دیده که به زیباترین مَرکَب جهان می ماند و وقتی سوارش می شود، دلتان برایش غنج می رود.
جدای از همه ی این شکست دادن ناتوانی ها، نقطه ی درخشان فیلم، ترسیم و ثبت رابطه ی کم نظیر و عاشقانه و شاعرانه و موسیقیایی زن و مرد پیر در کنار یکدیگر است. آن ها در مکالمات روزانه شان با هم، چه درباره ی پیش پاافتاده ترین موضوعات زندگی روزمره و چه در هنگام لحظه های خصوصی و شیرین شان، مدام با لحنی آهنگین برای هم شعر و ترانه می خوانند و گفتگویشان با هم پر از ریتم و سرزندگی است. عنوان فیلم، «هم نوایی عاشقانه» هم، از همین جا می آید: انگار آوازخوانی دو پرنده ی عاشق و تنها را بر روی شاخه ی درختان دشت تماشا می کنیم.
فیلم پر از جزییات و لحظه هایی است که بابت ثبت شان در یک فیلم مستند باید از آذر مهرابی سپاسگزار باشیم. اما در یکی از سکانس های «کارگردانی شده»ی فیلم، کارگردان، علاوه بر این که به یکی از فیلم های موردعلاقه اش اشاره دارد، رک و راست حساب خودش و بیننده را روشن می کند: او پیرمرد و پیرزن را نشانده و فیلم مشهور «عشق» ساخته ی میشاییل هانکه را به آن ها نشان می دهد، فیلمی درباره ی غایت عشق موزیسین سالخورده ای به همسرش، هنگامی در بستر بیماری آلزایمر گرفتار شده است. باید اعتراف کنم که خود من، فیلم «هم نوایی عاشقانه» خانم مهرابی را، به فیلم اسکاربرده ی هانکه ترجیح می دهم.
مهم ترین و برجسته ترین وجهی که آذر مهرابی توانسته به فیلمش ببخشد، این است که در هنگام تماشای «هم نوایی عاشقانه» هم، من و شمای بیننده دچار عذاب وجدان می شویم. با این تفاوت که اگر در دیگر آثار ژانر روستایی، این عذاب وجدان از شرمندگی بیننده، از بابت امکاناتی که دارد و روستاییان از آن محرومند، می آید، در «هم نوایی عاشقانه» ، این به اصطلاح عذاب وجدان، جای خود را به حسرتی می دهد به این که هر اندازه از امکانات و تکنولوژی و رنگ و لعاب زندگی، خواه در شهر باشد یا در هر جای دیگر جهان، در برابر این زندگی عاشقانه و سرسختانه و پر از قدرت حقیقی، هیچ به نظر می آید.
اهمیت: در میان انبوه فیلم های مستندی که در روستاها تولید می شوند و –متاسفانه- سازندگان آن ها انگار در ثبت تصاویر تلخ و پر از تنگدستی و محرومیت و ناامیدکننده با هم رقابت می کنند، «هم نوایی عاشقانه» -که در یکی از همان روستاها با همان دشواری ها می گذرد- فیلمی است در جستجوی زندگی و عشق و پر از عزت نفس.
جذابیت: بیشتر سکانس های مربوط به زندگی روزمره پیرمرد و پیرزن فیلم و این که آن ها چگونه بر سختی هایشان فائق می آیند، پر از جذابیت و مفهوم زندگی است.
*
کارگردان هم نوایی عاشقانه: آذر مهرابی
تولید سال ۱۴۰۲
مدت زمان: ۶۰ دقیقه
بخش مسابقه ملی- فیلم‌های بلند «هفدهمین جشنواره سینما حقیقت» ۱۴۰۲
کارگردان: آذر مهرابی، متولد ۱۳۵۹، فارغالتحصیل مدرسه ملی سینما و کارشناسی ارشد ادبیات نمایشی از دانشگاه سوره تهران. نویسنده، منتقد سینما، تدوینگر و کارگردان. از ساال ۱۳۷۸ در ساخت فیلم‌های کوتاه و مستند فعال بوده و از فیلمهایش میتوان به «کسی آغاز می شود» (۱۳۸۱)، خاطره خوشبو نیست (۱۳۸۲) کلانتری زنان (۱۳۸۵) مشق لیلی (۱۳۸۸) دشت اول (۱۳۹۲) و خلاف جریان آب (۱۴۰۱) اشاره کرد.
