جایزه در مستند اعتبار می‌آورد اما امنیت مالی نه/ برای جشنواره‌ها، فیلم نمی‌سازم

فراهانی صدر درباره نگاهش به جشنواره‌ها گفت: برای من جشنواره‌ها بیشتر شبیه یک میهمانی یا گعده‌اند؛ جایی که فیلمسازان گرد هم می‌آیند، آثار یکدیگر را می‌بینند، گفت‌و‌گو می‌کنند، می‌آموزند و دوست می‌شوند. نمی‌شود با قطعیت گفت فیلمی که در یک جشنواره برنده شده، الزاما بهترین بوده یا اثری که جایزه‌ای نگرفته، حتما ضعیف است. داوری به‌شدت وابسته به سلیقه است.

علی فراهانی صدر کارگردان مستند «قوی‌دل» گفت: من برای جشنواره فیلم نمی‌سازم و جشنواره‌ برایم بیشتر شبیه گعده‌ای صمیمی میان فیلمسازان است.

علی فراهانی صدر، کارگردان و پژوهشگر مستقل مستند «قوی‌دل» که در هفدهمین جشنواره بین‌المللی مستند «سینما حقیقت» موفق به کسب جوایز متعددی از جمله جایزه ویژه هیئت داوران، جایزه ویژه شهید آوینی، جایزه ویژه تماشاگران و… شد، درباره این جوایز گفت: لذت‌بخش‌ترین جایزه برای من، جایزه ویژه تماشاگران در جشنواره سینما حقیقت بود. چون این جایزه یعنی تماشاگر، اثر را دوست داشته و آن تصور که کار سفارشی بوده، رد می‌شود. وقتی مستند «قوی‌دل» همزمان هم جایزه ویژه داوران و هم تماشاگران را گرفت و در جشن مستقل سینمای مستند نیز موفق به دریافت جایزه بهترین کارگردانی (شیر طلایی) شد، بسیار خوشحال شدم. چون در جشن مستقل با حدود ۴۰۰ داور، این جایزه به فیلم ما تعلق گرفت.

این مستندساز با اشاره به این‌که انتظار نداشت«قوی‌دل» به جشنواره سینما حقیقت راه پیدا کند، افزود: در زمان ساخت مستند اصلاً تصور نمی‌کردیم که به جشنواره راه یابد. وقتی پذیرفته شد، من مشغول پروژه دیگری بودم. بار‌ها پیش آمده بود که آثارم در جشنواره‌ها پذیرفته نمی‌شدند. فرم و محتوایی که کار می‌کنم کمی شخصی‌ هستند و نگاه من به هنر، جشنواره‌محور نیست. حتی از جشن مستقل سینمای مستند هم اطلاعی نداشتم تا این‌که از سوی دبیر جشن مطلع شدم. البته جشنواره سینما حقیقت و جشنواره فجر را می‌شناختم، گرچه بیشتر با فجر به‌خاطر فیلم‌های داستانی بلند آشنا بودم.

وی ادامه داد: من برای جشنواره مستند نمی‌سازم. وقتی هنرمند بدون سفارش یا هدف‌گذاری بیرونی کار می‌کند، لذت واقعی از هنر را تجربه می‌کند و احتمال دارد اثری ارزشمند خلق شود. نباید برای سلیقه داور یا مخاطب خاصی، اثر تولید کرد. اگر کار با نگاه صادقانه و هنری ساخته شود، در زمان خودش دیده خواهد شد؛ درست مثل اتفاقی که برای قویدل افتاد.

فراهانی صدر در پاسخ به این پرسش که آیا دیده شدن «قوی‌دل» کار را برای اثر بعدی‌اش دشوارتر می‌کند یا نه، گفت: بی‌تردید کسب جوایز تاثیرگذار است و توقع‌ها را برای اثر بعدی بالا می‌برد. شاید انتظار برود که کار بعدی هم به اندازه «قوی‌دل» موفق باشد. در حالی که دست‌کم ۵۰ درصد از موفقیت یک مستند به سوژه آن بازمی‌گردد و «قوی‌دل» از یک سوژه استثنایی برخوردار بود.

وی اضافه کرد: به‌طور کلی، جوایز کار مستندساز را دشوارتر می‌کنند. در سینمای داستانی یا گونه‌های دیگر هنری، جوایز می‌توانند آینده مالی هنرمند را تضمین کنند اما مستندسازی چنین نیست؛ بودجه‌های مستند محدودند. با این حال، دریافت جایزه، اعتبار حرفه‌ای می‌آورد، هرچند تضمینی برای امنیت مالی نیست.

کارگردان «قوی‌دل» صداقت را یکی از مهم‌ترین عوامل موفقیت این مستند دانست و افزود: جهان سوژه به جهان ذهنی من نزدیک بود؛ خوب یکدیگر را درک می‌کردیم. وقتی آقای قویدل از زندگی یا پرونده‌اش صحبت می‌کرد، این حرف‌ها با حس مطالبه‌گری و عدالت‌خواهی درون من همسو بود. تلاش کردم صداقت را در همه اجزای کار حفظ کنم؛ از انتخاب لنز و نورپردازی گرفته تا روایت محتوا. به همین دلیل فکر می‌کنم مخاطب این صداقت را احساس کرده و ارتباط خوبی با مستند برقرار کرده است. ما در «قوی‌دل»  سعی کردیم بگوییم انسان باید با وجود مشکلات، برای زندگی بجنگد و من نخواستم نگاه ناامیدی را به مخاطب منتقل کنم.

در ادامه این کارگردان توصیه‌ای هم به فیلمسازان تازه‌کار داشت و گفت: توصیه‌ام این است که صرفا برای جشنواره فیلم نسازید و به‌دنبال جایزه نباشید. ذهن‌تان را از قالب‌ها و الگو‌های جشنواره‌ای پاک کنید و اثری هنری، صادقانه و شخصی خلق کنید. گاهی یک اثر سال‌ها پس از تولید دیده می‌شود اما اگر اصیل باشد، بالاخره درخشیده و تاثیرگذار خواهد شد.

این مستندساز در پایان با اشاره به ویژگی خاص مستند «قوی‌دل»  عنوان کرد: تلاش کردیم مقداری کمدی هم وارد کار کنیم؛ برخی آن را کمدی مدرن می‌نامند. من شخصا به‌دلیل تجربه‌هایی که در زندگی و جامعه داشته‌ام، توانایی این را پیدا کرده‌ام که به مسائل تلخ لبخند بزنم. خود آقای قویدل هم در روایت ماجرا‌های تلخ زندگی‌اش، با شوخی و لبخند برخورد می‌کرد. این رویکرد در فرآیند پژوهش ما شکل گرفت و در نهایت، بُعدی طنزآمیز به مستند بخشید که به نظرم یکی از ویژگی‌های خاص آن است.

منبع: خبرگزاری برنا