روزی روزگاری کرونا
مواجهه انسان با شرایط دشوار زیستی متأثر از بلاهای طبیعی یا بحران‌های اجتماعی، موضوع مستندهای بسیاری بوده است. «جان‌پناه» ساخته فرزاد جعفری روایتی از یک ماجرا در هفته‌های نخست شیوع ویروس کرونا در ایران است. فیلمساز سعی کرده در این مستند، با تمرکز بر مراحل ساخت و تجهیز یک بیمارستان، به تقابل انسان و بحران (اینجا کرونا) بپردازد. تماشای فیلم، این روزها که به زندگی در کنار ویروس کرونا خو گرفته و از شرایط ملتهب ماه های نخست خارج شده‌ایم، مروری بر روزگاری دهشتناک و سخت است. تصاویر، به اندازه کافی گویای شرایط دشوار آن دوره هستند و فیلمساز توانسته، چالش‌های آن زمان را به تصویر بکشد.
«جان‌پناه» به‌عنوان مستندی بیشتر گزارشی، یک شخصیت محوری (مهندس حسینی) دارد که تلاش می‌کند بیمارستان را با وجود دردسرهایی که هر روز با آن مواجه است، به بهره‌برداری برساند. بقیه شخصیت‌ها، حول محور او معنا پیدا کرده و در قابی تعریف می‌شوند که مهندس در آن حضور دارد. همکاران، کارگرها و کادر درمان، به اندازه او پررنگ نمی‌شوند. «جان‌پناه» شروعی کنجکاوی برانگیز دارد، خیلی سریع وارد ماجرا می‌شود و در ۵۰ دقیقه، مسیری طولانی و چند ماهه را به تصویر می‌کشد. به‌عنوان مستندی گزارشی، تماشاگر از دیدن فیلم خسته نمی‌شود و تا انتها، آن را دنبال می‌کند.
اگر ثبت سندی یکی از مهم‌ترین کارکردهای سینمای مستند باشد، «جان پناه» نه به طور کامل، اما به شکلی قابل قبول بخشی از این وظیفه را انجام می‌دهد. فیلم، در آینده، به‌عنوان یک سند، ارزشی بیش از یک مستند بحران یا مستند گزارشی صرف خواهد داشت و می‌تواند محل ارجاع باشد.
فیلمساز، بریده‌هایی از یک پازل را کنار هم قرار می‌دهد و جهان فیلم را می‌سازد، کارگران نگران، چالش‌های ساخت و ساز در یک بافت قدیمی (قطع برق بیمارستان اصلی)، مردمی داغدار که عزیزانشان را از دست داده‌اند و مهندسی که قرار نیست موانع، او را از ادامه مسیر باز دارد. اگر چه فیلم می‌توانست به مردم بیشتر نزدیک شود، اما گویا فیلمساز ترجیح داده تمرکزش را داخل بیمارستان و بر مرحله ساخت و ساز آن بگذارد و برای پرهیز از تشتت در فیلم، از پرداختن به جوانب دیگر فاصله گرفته است. در آن صورت، تصویری که از کرونا در ایران، در «جان‌پناه» داشتیم کامل‌تر بود. در مقایسه با اغلب مستندهای بحران در سال‌های اخیر که به موضوع جنگ‌ها و منازعات منطقه پرداخته‌اند، در «جان‌پناه» دوربین، به‌دنبال ثبت یک بحران و چالش انسانی و جهانی در ایران بوده است.
فیلم فرزاد جعفری، بدون آنکه پرگو و ملال آور شود، به لطف طنزی ظریف، فضای هولناک آن روزها را تلطیف کرده و برای تماشاگر، جذاب می‌شود. «جان پناه» بدون آنکه ادعایی داشته باشد، فیلمی ساده و سرراست است، گزارشی تصویری از یک موقعیت بحرانی فراموش نشدنی؛ وقتی سایه شوم کرونا، جهانی را تیره و تار کرده بود. علاقه‌مندان برای تماشای «جان‌پناه» می‌توانند این مستند را در سایت هاشور تماشا کنند.
محدثه واعظی‌پور
روزنامه‌نگار
