در اهمیت «فرزانه» بودن
همایون امامی
مصطفی فرزانه هم مثل خیلی از فارغ التحصیلان سینما در خارج از کشور، پس از فراغت از تحصیلات سینمایی اش از مدرسه مطالعات سینمایی ( یا همان مدرسه ایدک فرانسه) به ایران باز می گردد.
مصطفی فرزانه
او پیش تر فیلم «مینیاتورهای ایرانی»(۱۳۳۷) را ساخته است که با درخشش در جشنواره های جهانی نگاه ها را متوجه خود کرده است. در سال ۱۳۴۰ “کورش کبیر”را می سازد. فیلمی که نخستین بار پرچم ایران را در جشنواره کن فرانسه به اهتزاز در می آورد.بنابراین باید از فرزانه به عنوان نخستین و از معدود کسانی که با تولید فیلم مستند در متر و معیارهای جهانی، پای ایران را به جشنواره های معتبر جهانی باز کرد نام برد؛ و برای خلاقیت سینمایی و کارنامه اش ارزش و اهمیت قائل شد.
بعدها در سال ۱۳۴۵ فرزانه موفق می شود نخستین دوره ی آموزشی سینما را در وزارت فرهنگ و هنر برگزار کند.دوره ای که از سیستم آموزشی ایدک فرانسه الگوبرداری کرده و در تاریخ با عنوان «کلاس آموزش فنی و سینمایی وزارت فرهنگ و هنر» از آن یاد می شود. کلاسی پربار که در آن نسل موفقی از مستندسازان و فیلمبرداران و تدوینگران و طراحان صحنه ایرانی پرورش پیدا می کنند. از جمله مستند سازان موفقی چون محمدرضا اصلانی، زنده یاد منوچهر عسکری نسب و برخی از چهره های مهمی که به عنوان فیلمبردار – مهدی حسابی – تدوینگر – فریده ی عسکری – در سینمای مستند ایران منشاء برداشتن گام های مهمی به سوی پیشرفت و همسنگی با استانداردهای جهانی مستندسازی شدند.
جامعه هنری ایران اما فرزانه را نه بر مبنای کارنامه ی پربارش که با اعتبار دوستی با صادق هدایت می شناسد.موضوعی که اگر چه اهمیت خاص خودش را دارد ولی اهمیتی ذاتی را متوجه فرزانه نمی کند که بیشتر باید از منظر اهمیتی اکتسابی به آن نگریست. بگذریم از این که نزد آدم دیرآشنا و مردم گریزی چون هدایت باید به لحاظ فرهنگی، و جنس و جنم، خوی و خصلت های چشمگیری داشته باشی تا توانسته باشی توجه او را جلب کنی و حتی او را به نامه نگاری با خود واداری که از یک نزدیکی فکری، روحی خبر می دهد.
تا به حال فرزانه را فقط با واسطه ی گواهی های تاریخی و در کتاب های تاریخ سینما می شد یافت و شناخت و دسترسی به آثارش اگر نه غیرممکن که بسیار بسیار دشوار بود. لیکن به همت رضا حائری و حمایت سایت مستند «هاشور» که به صورتی جدی بازنمایی آثار کلاسیک و روز سینمای مستند ایران را وجهه ی همت خود قرار داده، مروری بر آثار مصطفی فرزانه برگزار خواهد شد که مجالی منحصر به فردی است در شناخت این شخصیت مهم سینمای ایران که همچون پیر و مرادش صادق هدایت حاشیه های گمنامی را به عرصه های قیل و قال ترجیح داد. فرصت بسیار مهمی است برای همه ی ما که باید از آن سود بجوئیم. فرصتی که معلوم نیست با توجه به شرایط فرهنگی و اجتماعی امروز کشورمان در آینده به این زودی ها دست بدهد یا نه.
